روش های تعین قبله در روز و شب

شاخص، چوب یا میله‌ای صاف و راست است (مثلاً شاخه نسبتاً صافی از یک درخت به طول مثلاً یک متر) که به طور عمودی در زمینی مسطح و هموار و افقی(تراز و میزان) فرو شده است

روش اول: نوک(انتهای) سایهٔ شاخص روی زمین را [مثلاً با یک سنگ] علامت‌گذاری می‌کنیم. مدتی (مثلاً ده-بیست دقیقه بعد، یا بیشتر) صبر می‌کنیم تا نوک سایه چند سانتیمتر جابه‌جا شود. حال محل جدید سایهٔ شاخص (که تغییر مکان داده است) را علامت‌گذاری می‌نماییم. حال اگر این دو نقطه را با خطی به هم وصل کنیم، جهت شرق-غرب را مشخص می‌کند. نقطهٔ علامت‌گذاری اول سمت غرب، و نقطهٔ دوم سمت شرق را نشان می‌دهد. یعنی اگر طوری بایستیم که پای چپ‌مان را روی نقطهٔ اول و پای راستمان را روی نقطهٔ دوم بگذاریم، روبروی‌مان شمال را نشان می‌دهد، و رو به خورشید (پشت سرمان) جنوب است.( ادامه مطلب

)

اگر بتوانیم یک جهت را بیابیم قبله پیدا می شود

1-آن طرف که خزه زیاد است رو به شمال است

2- شاخص آفتابی :

از آن‌جا که در آسمان جهت ظاهری حرکت خورشید از شرق به غرب است، جهت حرکت سایهٔ خورشید بر روی زمین از غرب به شرق خواهد بود. یعنی در نیم‌کره شمالی سایه‌ها ساعتگرد می‌چرخند.
هر چه از استوا دورتر بشویم، از دقت پاسخ در این روش کاسته می‌شود. یعنی در مناطق قطبی (عرض جغرافیایی بالاتر از ۶۰ درجه) استفاده از آن توصیه نمی‌شود.
در شب‌های مهتابی هم از این روش می‌توان استفاده کرد: به جای خورشید از ماه استفاده کنید.

روش دوم(دقیق‌تر): محل سایهٔ شاخص را زمانی پیش از ظهر علامت گذاری می‌کنیم. دایره یا کمانی به مرکز محل شاخص و به شعاع محل علامت‌گذاری شده می‌کشیم. سایه به تدریج که به سمت شرق می‌رود کوتاه‌تر می‌شود، در ظهر به کوتاه‌ترین اندازه‌اش می‌رسد، و بعداز ظهر به تدریج بلندتر می‌گردد. هر گاه بعد از ظهر سایهٔ شاخص از روی کمان گذشت (یعنی سایهٔ شاخص هم‌اندازهٔ پیش از ظهرش شد) آن‌جا را به عنوان نقطهٔ دوم علامت‌گذاری می‌کنیم. مانند روش پیشین، این نقطه سمت شرق و نقطهٔ پیشین سمت غرب را نشان می‌دهد.

در واقع هر دو نقطه سایهٔ هم‌فاصله از شاخص، امتداد شرق-غرب را مشخص می‌کنند.
با این‌که روش پیشین نسبتاً دقیق است، این روش دقیق‌تر است؛ البته وقت بیشتری برای آن لازم است.
برای کشیدن کمان مثلاً طنابی(مانند بند کفش، نخ دندان) را انتخاب کنید. یک طرف طناب را به شاخص ببندید، و طرف دیگرش را به یک جسم تیز؛ به شکلی که وقتی طناب را می‌کشید دقیقاً به محل علامت‌گذاری شده برسد. نیم‌دایره‌ای روی زمین با جسم تیز رسم کنید.
وقتی سایهٔ شاخص به حداقل اندازهٔ خود می‌رسد(در ظهر شرعی)، این سایه سمت جنوب را نشان می‌دهد (بالای ۲۳٫۵ درجه)

3-عقربه هاي ساعت

الف)درمنطقه معتدل شمالي : در كشور ايران كه در اين منطقه واقع شده بطريق زير عمل مي كنيم : ابتدا ساعت خود را روي وقت صحيح تنظيم كرده و بطور افقي نوك عقربه ساعت نما را به طرف آفتاب قرار مي دهيم بطوريكه عقربه سايه خود را بپوشاند در اين حالت نيمساز زاويه بين عقربه ساعت شمار و عدد 12 ساعت سمت جنوب را نشان مي دهد.

ب)در منطقه معتدل جنوبي: ابتدا ساعت را روي وقت دقيق تنظيم كرده و بطور افقي عدد 12 را در مقابل خورشيد قرار مي دهيم نيمساز زاويه بين عدد 12 و عقربه ساعت شمار امتداد شمال را نشان مي دهد.

4- تنه درخت بریده شده :

دایره ها به سمت شمال مماس می شوند

5-قبرستا ن مسلمین

باتوجه به اينكه ميت بشانه راست روبه قبله دفن ميگردد درقبرستان مسلمين ميتوان جهت راشناسائي نمود

6- تپه ماهور ها:

در تپه ماهورها سمتي از تپه ها كه داراي برف بوده و مرطوب است منطقه اي است كه در مقابل تابش آفتاب قرار نمي گيرد ، شمال محسوب مي شودو قسمتي كه خشك مي باشد و خورشيد به آن تابيده است جنوب باشد

7-اشکال ماه :

درمدت 30 روز،ماه ازهلال شروع ميشود وتاروز 13 و 14 و 15 به دايرهكامل (بدر ) ميرسدودوباره به صورت هلال ميگرددوناپديد ميشود . باتوجه به تغييرشكل ماه به ترتيبب ميتوان جهت هاراپيداكرد . درنيمه اول كه ماه درهلال شروع وبه بدرختم ميشود،ماه بطورمتوسط ازغروب تانيمه شب درآسمان قابل رويت است وبرآمدگي هلال به طرف غرب وقسمت داخلي قوس آن به طرف شرق است . با ادامه دادن فرضي امتدادماه تاافق،جهات مذكوربه دست ميآيد .

درنيمه ي دوم كه ماه ازحالت بدركامل به هلال ميرسد،برآمدگي هلال ماه به طرف شرق وقسمت داخل آن به طرف غرب قرارميگيرد واز نيمه شب الي صبح درآسمان قابل رويت است.

8- ستاره قطبی :

این ستاره جهت شمال را نشان میدهد مکان این ستاره در آسمان ثابت است

9- صورت فلكي خوشه پروين :
15 ستاره به شکل خوشه انگور که دم آن به سمت مشرق است

10– لانه مورچه ها :
مورچه هاي بزرگ بيابان معروف به مورچه خاكي يا خر مورچه يا مورچه گاز گير ( در لحجه هاي مختلف ) مي توانند بسيار مفيد باشند. با تعقيب كردن يكي از آن ها تا لانه شان برويد و ورودي آن را پيدا كنيد. لانه اين مورچه ها سوراخ شان اكثرا رو به شمال است. يعني متمايل به شمال است. علت آن هم نتابيدن مستقيم نور آفتاب به داخل لانه شان است.
همچنين جهت خاكريز لانه مورچه ها رو به جنوب مي باشد.

11- دیوارهای خرابه ها
معمولا سمت شمال دیوار ها بیشتر مرطوب بوده و آثار خاک ریختگی دارد
12- جهت‌یابی با قطب‌نمای دست‌ساز
اگر قطب‌نمایی به همراه نداشتید، ولی اتفاقاً یک سوزن یا میخ کوچک در جیبتان یافتید، این روش کمک‌کار شما در ساخت یک قطب‌نما خواهد بود. البته احتمال استفاده از آن در شرایط واقعی کم است، ولی انجام آن کاری سرگرم‌کننده است.
با مالش دادن یک سوزن فقط در یک جهت به آهن‌ربا -یا حتی احتمالاً چاقوی خودتان-، یا مالیدن آن فقط در یک جهت به پارچه‌ی ابریشمی یا پنبه‌ای، سوزنْ مغناطیسی یا قطبی می‌شود؛ مانند سوزن قطب‌نما. (مثلا با 30 بار مالش دادن سوزن به آهنربا از طرف خودتان به سمت بیرون، سوزن به اندازه‌ی کافی خاصیت آهنربایی پیدا می‌کند. همچنین مالش سر سوزن از پایین به بالا بر پارچه‌ی ابریشمی باعث می‌شود که سر سوزن نقطه شمال را نشان دهد). حتی می‌توانید آن‌را در یک جهت میان موهای سر خود بکشید. توجه کنید که همیشه فقط در یک جهت مالش دهید.
این قطب‌نما را به سادگی می‌توانید بسازید
حال اگر آن‌را روی یک چوب‌پنبه یا پوشال کوچک قرار دهید(سوزن را به چوب‌پنبه چسب بزنید، یا درون آن فرو کنید؛ یا در دو طرف سوزن چوب‌پنبه‌هایی کوچک فرو کنید)، و روی آب (آب راکد یا ظرفی پر از آب) شناور نمایید، مانند یک قطب‌نما عمل می‌کند، و سر سوزن رو به شمال می‌چرخد. برای این‌که سمت شمال و جنوب سوزن را اشتباه نکنید، این نکته را در نظر بگیرید که -در نیمکره‌ی شمالی زمین- آن سمت قطب‌نما که تقریبا رو به خورشید و ماه است، سمت جنوب است، زیرا آن‌ها در قسمت جنوبی آسمان قرار دارند. همچنین می‌توانید سوزن را با یک آهنربا امتحان کنید، و سپس سمت شمال را با علامتی روی آن مشخص نمایید.
روش دیگر ساخت آهنربا این است که یک میله یا سوزن آهنی یا فولادی را در جهت میدان مغناطیسی زمین تراز کنیم، و سپس آن‌را حرارت داده یا بر آن ضربه وارد کنیم. حال اگر این آهنربا را روی سطحی با اصطکاک کم قرار دهیم (روی یک تکه چوب کوچک در آب شناور سازید، یا مثلا سوزن را با یک ریسمان غیرفلزی آویزان(معلق) نمایید) قطب‌نمای ما کار می‌کند؛ یعنی میله آن‌قدر می‌چرخد تا در راستای میدان مغناطیسی زمین (شمالی-جنوبی) قرار گیرد.
منبع:www.ayazi.ir

اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم