کلیاتی بر احکام نماز و تعقیبات نماز و نماز های مستحب و واجب

امام زمان(ع) فرمودند:

فَضْلُ الدُّعاءِ وَ التَّسْبیحِ بَعْدَ الْفَرائِضِ عَلَى الدُّعاءِ بِعَقیبِ النَّوافِلِ کَفَضْلِ الْفَرائِضِ عَلَى النَّوافِلِ؛

فضیلت تعقیب دعا و تسبیح بعد از نمازهاى واجب نسبت به بعد از نمازهاى مستحبّى همانند فضیلت نماز واجب بر نماز مستحبّ مى باشد. بحارالأنوار: ج 53، ص 161

احکام و تعقیبات نماز

احکام

1- اگر نمازگزار پيش از آنکه به مقدار رکوع خم شود و بدنش آرام گيرد عمداً ذکر رکوع را بگويد، نمازش باطل است.

2- اگر پيش از تمام شدن ذکر واجب، عمداً سر از رکوع بردارد نمازش باطل است.

3- واجب است نمازگزار بعد از رکوع بطور کامل بايستد و سپس به سجده برود و چنانچه عمداً بطور کامل نايستد نمازش باطل است.

4- اگر کسي پيش از آنکه پيشاني اش به زمين برسد و آرام گيرد، عمداً ذکر سجده را بگويد، نمازش باطل است و چنانچه از روي فراموشي باشد بايد دو باره در حال آرام بودن، ذکر را بگويد.

5- نمازگزار بايد بعد از تمام شدن ذکر سجده اول بنشيند تا بدن آرام گيرد و دو باره به سجده رود.

6- اگر نمازگزار پيش از تمام شدن ذکر، عمداً سر از سجده بردارد نمازش باطل است.

7- بهتر است در نماز بر خاک قبر امام حسين (ع) سجده کنيم که يادآور جهاد و شهادت برترين انسانها، در راه مکتب اسلام است و اين عمل، هر روز به ما درس ايثار وفداکاري مي دهد.

8- سجده براي غير خدا حرام است؛ چرا که سجده حالت بندگي انسان است و عبادت و بندگي تنها در پيشگاه پروردگار و به دستور او صحيح است.

برخي از مستحبات نماز

1- پس از تمام شدن قرائت و قبل از رکوع، مستحب است "الله اکبر" بگوييم.

2- بعد از برخاستن از رکوع، مستحب است "الله اکبر" بگوييم و بهتر است اين جمله را هم بگوييم: "سمع الله لمن حمده".

3- قبل از سجده ها و بعد از آنها، مستحب است "الله اکبر" بگوييم.

4- بين دو سجده مستحب است بگوييم:

"استغفر الله ربي واتوب اليه"

5- در پايان هر رکعت و هنگام برخاستن براي رکعت بعد، مستحب است بگوييم: "بحول الله وقوته اقوم واقعد".

از آغاز تا پايان نماز بايد از اين کارها که نماز را باطل مي کند بپرهيزيم:

1- خوردن و آشاميدن.

2- روي از قبله برگرداندن.

3- سخن گفتن.

4- خنديدن.

5- گريستن.

6- بهم زدن صورت نماز. مثل راه رفتن.

7- کم يا زياد کردن اجزاي اصلي نماز؛ مانند رکوع.

تعقيب نماز

تعقيب نماز، ادامه دادن حالت عبادت است بعد از نماز.

مستحب است انسان، بعد از نماز، مقداري مشغول گفتن ذکر و خواندن دعا و قرآن شود و لازم نيست دعاها را به عربي بخواند و از بهترين تعقيبها، براي همه نمازها، تسبيحات معروفي است که پيامبر اکرم (ص) به دختر گراميش حضرت زهرا (ع) آموخت و به "تسبيحات حضرت زهرا" معروف است، و آن عبارت است از:

الله اکبر................................34 مرتبه

الحمد لله..............................33 مرتبه

سبحان الله...........................33 مرتبه

ونيز مستحب است، سجده شکر بجا آوريم؛ يعني به قصد شکر نعمتهاي پروردگار، به سجده رفته وصد مرتبه يا سه مرتبه و يا يک مرتبه بگوييم: "شکراً لله".

=====================================

کلیاتی بر نماز ها

نماز جماعت

يکي از مراسم پرشگوه و با عظمت اسلامي، "نماز جماعت" است.

نماز جماعت تجلي وحدت مسلمانان و تشکل آنان در هر صبح و شام است. در روايات اسلامي براي شرکت در نماز جماعت، ثواب بسياري شمرده شده است، تا جايي که اگر تعداد نمازگزاران، بيش از ده نفر باشد، ثواب آن قابل شمارش نيست. در احکام اسلامي نيز به مسائل بسياري بر مي خوريم که حکايت از اهميت بسيار زياد نماز جماعت دارد و در اينجا به برخي از آنها اشاره مي کنيم:

1- شرکت در نماز جماعت براي همه کس مستحب است، به خصوص براي همسايه مسجد.

2- سزاوار نيست که انسان بدون عذر نماز جماعت را ترک کند.

3- شرکت نکردن در نماز جماعت، از روي بي اعتنايي جايز نيست.

4- مستحب است، انسان، صبر کند که نماز را به جماعت بخواند.

5- نماز جماعت، از نماز اول وقت، که به تنهايي خوانده مي شود برتر است، هرچند نماز جماعت اول وقت خوانده نشود.

6- نماز جماعتي که مختصر خوانده مي شود، از نماز طولاني که به جماعت نيست، بهتر است.

7- وقتي که جماعت برپا مي شود، کسي که نمازش را به تنهايي خوانده مستحب است دو باره به جماعت بخواند.

با توجه به مسائلي که بيان شد، به اهميت نماز جماعت پي مي بريم. پس بکوشيم تا از اجتماع هر روز مسلمانان جدا نمانيم و از ثواب بسيار زياد آن محروم نشويم.

احکام نماز جماعت

1- در نماز جماعت، يک نفر با تقوا که نماز را بطور صحيح مي خواند، به عنوان امام جماعت، پيشاپيش جمعيت ايستاده و قبل از ديگران نماز را شروع کرده و ديگران در نماز از او پيروي مي کنند.

2- کمترين افراد براي تشکيل نماز جماعت، دو نفر مي باشد که يک نفر "امام جماعت" و ديگري "مأموم" است.

3- در رکعت اول و دوم نماز، وقتي که امام جماعت حمد وسوره را مي خواند. بر ديگران لازم نيست، حمد و سوره را بخوانند بلکه به قرائت امام گوش فرا مي دهند ولي بقيه اعمال نماز را بايد انجام دهند.

4- مأموم نبايد پيش از امام، نماز را شروع کند و کارهاي نماز مانند رکوع وسجده را هم نبايد جلوتر از او انجام دهد.

5- مأموم نبايد جلوتر از امام جماعت باشد، بلکه کمي عقب تر مي ايستد.

6- فاصله بين امام و مأموم وصف ها نبايد زياد باشد.

7- اگر براي نماز جماعت، اذان و اقامه گفته باشند، بر مأموم، خواندن آنها مستحب نيست.

=====================================

نماز جمعه

يکي از نمازهايي که بايد به جماعت خوانده شود و به تنهايي نمي توان خواند، نماز بسيار با عظمت جمعه است.

نماز جمعه زيباترين گردهمايي هفتگي مسلمانان و عالي ترين عبادت سياسي هر هفته خداپرستان است.

در اين نماز، امام جمعه نمازگزاران را به تقوا و پاکدامني توصيه مي کند و آنها را با مسائل سياسي و اقتصادي جهان اسلام آگاه مي سازد.

حضرت امام خميني (قدس سره) در باره اهميت اين اجتماع باشکوه، چنين نگاشته اند:

"نماز جمعه و دو خطبه آن، از مراسم بزرگ مسلمانان است؛ مانند مراسم حج. وافسوس که مسلمانان از وظايف مهم سياسي – اسلامي خود در اين مراسم غفلت کرده اند. اسلام با تمام امورش، دين سياست است و اين مطلب براي هر کس که آگاهي کمي از احکام حکومتي، سياسي، اجتماعي واقتصادي اسلام داشته باشد آشکار است و هرکس گمان کند که دين از سياست جداست فردناداني است که نه اسلام را شناخته و نه سياست را".

=====================================

احکام نماز جمعه

1- نماز جمعه دو رکعت است (مانند نماز صبح) و دو قنوت مستحبي دارد؛ يکي در رکعت اول، قبل از رکوع و ديگري در رکعت دوم، پس از رکوع.

2- نماز جمعه، اول ظهر روز جمعه و به جاي نماز ظهر خوانده مي شود.

3- خواندن دو خطبه، توسط امام جمعه، قبل از نماز، واجب است.

4- وقتي که امام جمعه، خطبه هاي نماز جمعه را مي خواند، بر شرکت کنندگان واجب است، به خطبه ها گوش دهند، و سخن گفتن به هنگام ايراد خطبه ها مکروه است، بلکه اگر به سبب سخن گفتن، نتواند به خطبه ها گوش دهد، سکوت لازم است. همچنين هنگام ايراد خطبه ها، خواندن نماز مستحبي يا کتاب و روزنامه و انجام دادن کارهايي که مانع گوش دادن به خطبه ها است، خلاف است.

5- اگر کسي به خطبه اول يا هر دو خطبه نرسد، بازهم، شرکت در نماز جمعه فضيلت دارد و جايگزين نماز ظهر مي شود.

=====================================

نماز مسافر

1- انسان بايد در سفر، نمازهاي چهار رکعتي را دو رکعت (شکسته) بخواند، به شرط آنکه مسافرتش از هشت فرسخ که حدود 45 کيلومتر است کمتر نباشد.

2- اگر مسافر از جايي که نمازش تمام است، مثل وطن حد اقل، چهار فرسخ مي رود و چهار فرسخ برمي گردد، نمازش در اين سفر هم شکسته است.

3- اگر انسان به جايي سفر کند و بخواهد در آن جا ده روز يا بيشتر بماند بايد نماز را تمام بخواند و چنانچه کمتر از ده روز مي ماند نمازش در آنجا شکسته است ولي در بين راه هنگام رفتن يابرگشتن از سفر، نماز را بايد شکسته بخواند.

4- در وطن بايد نماز را تمام بخواند، هر چند کمتر از ده روز در آنجا بماند مثلا از مسافرتي برگشته وچند روزي در وطن مي ماند و دو باره به مسافرت مي رود.

5- وطن، شهر يا روستايي است که انسان براي زندگي هميشگي خود اختيار کرده است، خواه در آنجا به دنيا آمده باشد و وطن پدر و مادرش باشد، يا خودش آنجا را براي زندگي اختيار کرده است.

6- اگر انسان به جايي سفر کند ونداند در آنجا ده روز مي ماند يا نه، اگر با همين حال سي روز در آنجا بماند، پس از سي روز بايد نماز را تمام بخواند.

=====================================

نماز آيات

نماز آیات-وقتي خورشيد يا ماه بگيرد يا زلزله اي رخ دهد، بر خدا پرستان است که به خداي خود پناه آورده، دو رکعت "نماز آيات" بجا آورند. گزاردن چنين نمازي کنايه از اين است که اينگونه حوادث نشانه هايي از قدرت الهي و نظم و حساب دقيق عالم طبيعي است.

خواندن اين نماز، انسان را از خُرافات و خيال هاي بيهوده باز مي دارد و متوجه آفريدگار هستي مي نمايد و همچنين سبب فرونشستن ترس و دلهره وآرامش دل ها مي شود.

=====================================

نحوه ی خوندن نماز آيات

نماز آيات دو رکعت است و در هر رکعت پنج رکوع دارد و قبل از هر رکوع حمد و سوره خوانده مي شود و يا سوره اي را پنج قسمت کرده و قسمت اول را قبل از رکوع اول، بعد از حمد مي خوانيم وبه رکوع مي رويم، سپس از رکوع برخاسته و بدون خواندن حمد قسمت دوم آن سوره را مي خوانيم و به رکوع مي رويم، پس از رکوع قسمت سوم آن را مي خوانيم و باز به رکوع مي رويم سپس مي ايستيم و همچنين تا رکوع پنجم و سپس به سجده مي رويم و رکعت دوم را هم به همين ترتيب بجا مي آوريم.

اکنون به عنوان نمونه، نماز آيات را به شکل کوتاه آن با تقسيم سوره "اخلاص" بيان مي کنيم:

- با گفتن "الله اکبر" نماز را شروع مي کنيم.

- بعد از تکبير، سوره حمد را مي خوانيم و پس از حمد "بسم الله الرحمن الرحيم" را مي گوييم.

- سپس به رکوع مي رويم (در تمام رکوع ها بايد ذکر رکوع گفته شود).

- از رکوع سر بر مي داريم و بدون آنکه سوره حمد را بخوانيم، مي گوييم: "قل هو الله احد".

- بعد به رکوع دوم مي رويم.

- پس از رکوع دوم مي خوانيم: "الله الصمد".

- باز به رکوع مي رويم.

- پس از رکوع سوم مي خوانيم: "لم يلد ولم يولد".

- باز به رکوع رفته، پس از رکوع چهارم مي خوانيم:

"ولم يکن له کفواً احد".

- سپس رکوع پنجم را بجا آورده، سر از رکوع برداشته و به سجده مي رويم.

- پس از سجده دوم، يک رکعت ديگر، مانند رکعت اول بجا مي آوريم و با تشهد و سلام، نماز را تمام مي کنيم.

قنوت نماز آيات

در نماز آيات هم خواندن قنوت مستحب است و زمان آن، در رکعت دوم، بعد از تمام شدن سوره، قبل از رکوع پنجم، است.

=====================================

نماز بر ميت

نماز بر میت-هرگاه مسلماني، از دنيا برود، پس از انجام غسل و کفن، بايد بر او نماز بخوانند، اين نماز ممکن است توسط يک نفر خوانده شود و يا افرادي آن را به جماعت بخوانند.

چگونگي نماز ميت

ميت را بايد روبروي نمازگزار طوري قرار دهند که وقتي براي نماز رو به قبله مي ايستد، سر ميت طرف راست نمازگزار باشد.

اين نماز رکوع و سجده وتشهد و سلام ندارد و تنها، پنج تکبير و چند ذکر و دعاست. بدين ترتيب که نمازگزار با نيت و گفتن "الله اکبر" نماز را شروع مي کند.

سپس مي گويد:

"اشهدُ ان لا اله الا اللهُ وان محمداً رسول الله"

بعد از آن، تکبير دوم را مي گويد و بعد مي خواند:

"اللهم صل علي محمد وال محمد"

وبعد از تکبير سوم بايد بگويد:

"اللهم اغفر للمؤمنين والمؤمنات"

وبعد از تکبير چهارم مي گويد:

"اللهم اغفر لهذا الميت"

وبعد تکبير پنجم را بگويد و با گفتن تکبير پنجم، نماز هم تمام مي شود.

نماز ميت اگر به همين مقدار خوانده شود، کافي است، گرچه بهتر است دعاها وذکرهاي مفصل آن خوانده شود.

=====================================

نمازهاي مستحبي

چنانکه گذشت، نمازهاي مستحبي بسيار است و در اين نوشته نمي گنجد، ولي از آنجا که عاشقان مايلند در اوقات فراغت، به مستحبات بپردازند، برخي از آنها را مي آوريم: ناگفته نماند که به نماز مستحبي "نافله" نيز مي گويند.

=====================================

نافله هاي روزانه

نافله نماز صبح: دو رکعت پيش از نماز صبح.

نافله نماز ظهر: هشت رکعت (چهار رکعت نماز دو رکعتي) پيش از نماز ظهر.

نافله نماز عصر: هشت رکعت، پيش از نماز عصر.

نافله نماز مغرب: چهار رکعت، بعد از نماز مغرب.

نافله نماز عشا: دو رکعت بعد از عشا (نشسته خوانده مي شود).

در بين اين نمازها، نافله نماز صبح و نافله نماز عشا ثواب بيشتري دارد و سفارش زيادتري نسبت به آنها شده است.

=====================================

نماز شب

نماز شب يازده رکعت است که از نيمه شب تا اذان صبح خوانده مي شود و ثواب بسيار دارد، طریقه خواندن نماز شب بدين ترتيب است:

هشت رکعت (چهار نماز دو رکعتي) به نيت نافله شب.

دو رکعت به نيت نماز شفع.

يک رکعت به نيت نماز وتر.

=====================================

نماز غفيله